Toekomstvisie of bewijsdocument?

03 mei 2010 door Willem Schneider

Zwijndrecht tuinstad is de nieuwste titel voor de toekomende tijd voor Zwijndrecht. Niet gek want Zwijndrecht is een van origine Tuindersdorp. Toch wordt er al geruime tijd gesproken over Zwijndrecht als een stad. Zwijndrecht wordt in het document voor de toekomstvisie  beschreven vanuit de schrijver Lohuizen die Zwijndrecht in 1925 beschrijft als een bedrijvig dorpje aan de rivier  en daarin de tuinderijen benoemt.
 
Het is een mooie periode om Zwijndrecht te beschrijven want ook Piet Verhagen die tegenwoordig weer de opmaat is voor stedenbouwkundige vernieuwing doet dan zijn intrede in Zwijndrecht. Verhagen  is de ontwerper architect van niet alleen het nieuwe gemeentehuis wat in 1933 wordt gerealiseerd maar tekent ook ook als eerste een compleet stedenbouwkundig plan voor dit door lohuizen getypeerde Tuindersdorp. Verhagen is vooral bekend voor zijn overgang van stedelijk gebied naar de landelijke sfeer. Zijn tuinontwerp rond de nieuwbouw van het gemeentehuis straalt dat ook geheel uit.
 
Op zijn stedenbouwkundig ontwerp heeft hij zelfs een station ingetekend ter hoogte van de huidige begraafplaats en ook al als tuinmonument benoemde begraafplaats aan de Jeroen Boschlaan. Zijn oriëntatie op de gulden snede is in zijn stedenbouwkundig plan terug te vinden. Een mooie en goede symmetrie die past in de maatverhoudingen van deze aarde en terug te vinden in de wiskunde  zoals wij die kennen vanuit de grondbeginselen van Euclides.
Tot de jaren vijftig blijft het beeld van Lohuizen en Verhagen redelijk overeind. De economie van Zwijndrecht groeit. De mestfabriek krijgt zijn nieuwe naam Chemproa, van den Bergh en Jurgens worden de VOZ (later Unimills) er komt een betonfabriek bij terwijl in het oude gebied van Zwijndrecht de plek waar de molens langs de oever stonden de houtindustrie van Van Drimmelen goed gedijt, de Tocindo (de verzinkerij van Tomado) en de broedertrouw nog zijn vaste plek heeft en de Rijstpellerij ( Euryza) zijn internationale uitstraling heeft aan een dijk die tot dan toe nog gewoon bewoond is en bevolkt wordt door allerlei kleine bedrijfjes. 
 
De veiling is dan vertrokken en heeft zich gevestigd aan de Bruinelaan. Op luchtfoto s uit die tijd is te zien hoe kleinschalig alles is. De tuinderijen en proeftuinen langs de Rotterdamseweg vormen de grens van Zwijndrecht. De Koninginneweg kent een begrenzing tussen spoor en de Rotterdamseweg. Eigenlijk is alles dan nog heel rustig en open. De passage is net nieuw, de Koningskerk bestaat nog niet eens en is een open plek zoals die er nu weer ligt. De Koninginneweg is een brede weg zoals die nu weer staat getekend in het stuk voor de toekomst Zwijndrecht tuinstad.
 
Rond het gemeentehuis is het werk van Piet Verhagen nog geheel in originele staat. Zelfs de fietsenstalling achter het gemeentehuis is nog zichtbaar en die is met de huidige restauratie niet meegenomen. Ook de situatie rond de Julianaschool is geheel in de lijn van Zwijndrecht tuinstad. Langs de school  (uit 1929) loopt een tuinpad naar de tuinderijen naast de school maar ook achter de huizen wordt druk getuind. Tuinderijen zo is te zien op de luchtfoto zijn in Zwijndrecht echt overal. Achter de Maranatha kerk die toen nog als nieuwbouw een bijna alleenstaand bouwwerk is lopen die tuinderijen gewoon door. Aan de Marijkestraat begint dan weer even industrie van de Tomado. Tomado is voor Zwijndrecht een soort sociale werkplaats en heeft na zijn verdwijnen zijn sporen nagelaten in de grond met zware vervuiling.
 
Ook daar wordt nu gewoond  net als de tuinderijen in Walburg waar alle tuinderijen verdwenen zijn waar Sjeng Geelen een schoorsteen bouwde voor tuinder van de Ven rond 1929. Als de visie van nu geprojecteerd zou worden op de kaart van Zwijndrecht toen dan zou er een prachtige avenue op de Koninginneweg liggen waarbij geen huis gesloopt zou hoeven worden en waarbij de passage  tezamen met het ontwerp van Verhagen een geweldig geheel zouden vormen. 
 
De huizen aan de Koninginneweg die nu leeg staan waren in die periode net nieuw en waren maisonnette woningen. De bovenwoning was voorzien van een laag plafond en had geen tuin in tegenstelling tot de benedenwoning die een hoog plafond heeft en een volledige tuin.  De Foto s uit die tijd laten dan ook een koninginneweg zien die heel breed is. Er is zelfs een foto met een ijsverkoper te zien maar ook een foto van de watersnoodramp waarbij de Koninginneweg een klein riviertje is. De huizen zijn hoog gebouwd en dat is op die foto ook zichtbaar. 
 
In de laatste jaren zijn er momenten geweest dat het water bijna net zo hoog kwam als nu door de enorme regenval en het feit dat het riool de hoeveelheid water niet kon verwerken. Je vraagt je dan wel eens af hoe er in vijftig jaar tijd zoveel veranderd kan zijn met een positieve economische groei maar een achterblijvende ontwikkeling op infrastructuur en inzicht in ruimtelijke ordening.
 
Misschien dat men daarom teruggrijpt naar 1925 om opnieuw te beginnen. Op zich is dat niet verkeerd want de gedachte van Verhagen dat steden en dorpen in het landschap over zouden moeten vloeien is een goede gedachte. Toch zie ik dat in de Zwijndrechtse situatie veel dubbel wordt gedaan. Toekomstvisies heb ik er al drie in de laatste tien jaar voorbij zien komen en uiteindelijk zijn het de burgers die inspreken zo langzaam maar zeker moe aan het worden van het steeds weer opnieuw een visie bespreken waar niets mee gedaan wordt. 
 
De bewoners die op de koninginneweg wonen kennen het argument busbaan maar heel goed. Al vijfentwintig jaar horen ze dat er een openbaar vervoer functie gepland is waarvoor de huizen moeten wijken. Marginaal onderhoud aan hun huizen is daarop hun deel. Een metro werd er zelfs gepland doorgaand naar Rotterdam die later teruggebracht werd naar een sneltram (zoals die in het verleden ging via Rijsoord) en nu weer verder teruggebracht is naar een busbaan. Een busbaan met wel twee vrije banen. Niet zoals in steden waar een bus heen en weer kan rijden over een baan nee vrije ruimte voor de bus waarvan de prijs van het kaartje wel eens veel duurder kan zijn dan voor eigen vervoer. Hierin is de gedachte goed als je uitgaat van gratis openbaar vervoer met een regelmatige opstap. Maar dat is niet het geval. De haltes liggen zover uit elkaar dat je beter kan lopen naar het station omdat je er dan sneller bent. En hoe de regelmaat van de bus dan zal zijn en of je bij het station  kan komen uit de wijken is niet bekend want dat bepaalt de vervoerder die van de provincie de concessie krijgt om de bus te exploiteren.
 
De toekomstvisie is dus een prima document en sluit qua ruimtelijke gedachte aan op de luchtfoto van 1952. De zestig jaar verschil maakt alleen dat de ruimte wat meer volgebouwd is en dat feitelijk de situatie voor de bewoner niet veel anders is als toen. Inspraak kenden we niet maar de huidige inspraak heeft niet geleid naar veranderingen van plannen. Stedenbouwkundig wordt er door de bouwers bepaalt wat er komt en worden aangedragen oplossingen gewaardeerd aangehoord maar als niet haalbaar aan de kant geschoven. Nu na de verkiezingen de busbaan over de Koninginneweg weer in de discussie komen blijkt wel hoe de subsidie vanuit de provincie meer bepalend is voor wat er in Zwijndrecht gebeurt dan wat lokaal gewenst wordt. Je kan natuurlijk niet alles bij het oude houden maar je ziet wel hoe van buitenaf bepaalt  er soms minder goede oplossingen de historie van stad en land bepalen.
 
Dat zie je ook in de Zwijndrechtse waard als ik kijk naar de foto van 1952 was dat ook de periode dat de klederdracht verdween bijvoorbeeld de krullenmuts. De namen blijven want de krullenmuts werd gedragen als een kap die ook wel werd benoemd als keuvel.  De Keuvel kunt U bezoeken op het Veerplein in de gebouwen die ontstaan zijn rond 1930 aan het Veerplein. De Nieuwbouw die door aannemer van de Wetering is neergezet die de nieuwbouw van het gemeentehuis ontworpen door Piet Verhagen financieel mogelijk maakte.  Zo zie je maar hoe de historie blijft bestaan als je hem maar weet te vinden en te waarderen.
 

Gerelateerde wijken:
Gerelateerde straten:
Cookies

Deze website gebruikt noodzakelijke cookies voor een correcte werking en analytische cookies (geanonimiseerd) om de statistieken van de website bij te houden. Marketing cookies zijn nodig voor laden van externe content, zoals YouTube-video's of widgets van Sociale Media. Zie ons cookiebeleid voor meer informatie, of om je instellingen later aan te passen.